چه عواملی باعث ایجاد درد ناحیه نشیمنگاه یا رکتوم می شود؟

درد نشیمنگاه به هرگونه درد یا ناراحتی در قسمت تحتانی دستگاه گوارش (GI) گفته می شود. این درد شایع به ندرت علت جدی دارد و غالباً، ناشی از اسپاسم عضلانی یا یبوست است. گاهی اوقات، درد رکتوم با علائم دیگری مثل خارش، سوزش، ترشحات و خونریزی همراه است.

در ادامه به بررسی علت ایجاد این علائم و زمان مراجعه به پزشک می پردازیم. البته در اغلب موارد علائم ایجاد شده در خانه قابل درمان است، اما در شرایطی ممکن است به آنتی بیوتیک یا داروی دیگری احتیاج باشد. مهمترین علت ایجاد این درد به این شرح است :

بواسیر یا هموروئید داخلی

بیماری بواسیر یا هموروئید یکی از شایع ترین علت های درد نشیمنگاه است. تقریبا از هر 4 بزرگسال، 3 نفر در طول زندگی خود این بیماری را تجربه می کنند. این بیماری متورم و واریسی شدن عروق در این بخش از دستگاه گوارش است.

علائم هموروئید بستگی به موضع ایجاد آن دارد. زیرا این بیماری می تواند داخل راست روده ایجاد شده و در صورتی که بیماری پیشرفت کند، زائده های آن از بدن خارج شود. همچنین ممکن است، عروق خارج این ناحیه را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر درد، بواسیر می تواند باعث ایجاد علائم زیر شود:

• خارش یا سوزش
• تورم 
• اختلال در دفع
• لمس برآمدگی گوشتی، شبیه کیست 

بواسیر خارجی یا ترومبوزه

بواسیر خارجی بیماری شایعی است و همان طور که از نام آن نیز مشخص است، عروق خارج نشیمنگاه را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت پیشرفت شدن بواسیر خارجی لخته خونی در آن تجمع می کند، در این حالت به بواسیر خارجی، ترومبوزه (لخته خون) نیز گفته میشود. لخته خون سفت شده و با اینکه خطرناک نیست، می تواند به شدت دردناک باشد. علاوه بر درد بواسیر ترومبوزه می تواند علائم زیر را نیز ایجاد کند.

• خارش و سوزش 
• تورم یا لمس توده 
• خونریزی هنگام عبور مدفوع 

بهترین دکتر هموروئید

شقاق یا فیشر

برش و ترک های عمیق که در دیواره کانال مقعد و یا مخاط آن ایجاد می شود شقاق یا فیشر مقعدی نامیده میشود. این بیماری شایع اغلب در نوزادان و زنانی که به تازگی زایمان کرده اند، مشاهده می شود.

این بیماری معمولاً در اثر عبور مدفوع سخت یا بزرگ، که موجب کشیدگی لایه نازک رکتوم می گردد، ایجاد می شود. این ترک عمیق معمولاً با گذشت زمان و به کندی بهبود می یابد، اما هرگونه حرکت روده می تواند بافت رکتوم را مجدد تحریک کرده و موجب التهاب گردد. علاوه بر درد، شقاق می تواند باعث ایجاد علائم زیر شود:

• خون قرمز روشن روی مدفوع یا کاغذ توالت
• خارش اطراف
• مشاهده زخم کوچک در اطراف بافت 

فیستول مقعدی

ناحیه راست روده با غدد کوچکی احاطه شده است که وظیفه آنها ترشح چربی، برای سالم نگه داشتن پوست اطراف آن است. در صورتی که دهانه یکی از این غدد مسدود شود، عفونتی در آنها تجمع می کند که با نام آبسه شناخته می شود. تقریبا نیمی از آبسه ها به فیستول یا همان تونل های کوچک که غده آلوده را به پوست وصل می کند، تبدیل می شود. علاوه بر درد، فیستول مقعد می تواند علائم دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• تورم و التهاب
• دشوار شدن تخلیه روده
• مشاهده خون یا  ترشحات چرک حین دفع
• تب

صدمه جزئی یا آسیب های دیگر

در بسیاری از موارد، صدمه یا آسیب دیدگی راست روده حین رابطه جنسی یا استمناء علت این درد است. همچنین درد می تواند ناشی از صدمه دیدن این ناحیه حین انجام فعالیت های بدنی باشد. علاوه بر درد رکتوم، این صدمات می توانند علائم زیر را نیز ایجاد کنند:

• خون ریزی
• ورم
• اختلال در تخلیه روده 

بیماری مقاربتی (STD)

بیماری های مقاربتی یا آمیزشی، مجموعه ای از عفونت ها بوده که از طریق رابطه جنسی منتقل می شوند. در صورتی که این بیماری ها از دستگاه تناسلی به راست روده منتقل شوند. ممکن است باعث ایجاد درد شوند. مهمترین بیماری های آمیزشی عبارتند از:

• سوزاک
• کلامیدیا
• تبخال تناسلی
• سیفلیس
• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

STD ها علاوه بر درد رکتوم، می توانند باعث ایجاد علائم زیر شوند:

• خونریزی جزئی
• خارش
• درد
• ترشحات

اسپاسم عضلانی (proctalgia fugax)

در برخی مواقع درد رکتوم، ناشی از اسپاسم عضلات در این ناحیه است. این وضعیت در بین زنان در مقایسه با مردان دو برابر شایع تر است و اغلب در میان افراد 30 تا 60 ساله مشاهده می شود. نتیجه یک تحقیق به اثبات رسانده است که بین 8 تا 18 درصد از مردم درد ناشی از اسپاسم عضلات را در طول زندگی خود تجربه می کنند.  اسپاسم عضلات علاوه بر درد می تواند علائم دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• اسپاسم های ناگهانی و شدید
• اسپاسم هایی که چند ثانیه یا چند دقیقه طول می کشد.

 سندرم زخم منفرد رکتوم

سندرم زخم منفرد رکتوم اختلال نادری است، که منجر به ایجاد زخم در روده می شود.  این زخم ها ممکن است خونریزی کرده و یا ترشحاتی از آنها خارج شود. تا به حال علت این سندرم نادر مشخص نشده است، اما محققان بر این باورند که این سندروم با یبوست مزمن در ارتباط است. سندرم زخم منفرد رکتوم، علاوه بر درد می تواند باعث ایجاد علائم زیر شود:

• یبوست
• درد هنگام عبور مدفوع
• خونریزی یا ترشحات دیگر
• احساس پر بودن یا فشار در لگن
• بی اختیاری در کنترل حرکات روده

تانسموس

تانسموس وضعیتی است که موجب نیاز مداوم و سریع بیمار به توالت می گردد و همراه با درد رکتوم است. این بیماری اغلب همراه با بیماری های التهابی روده (IBD)، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو نمایان می شود. اما ممکن است در افرادی که مبتلا به IBD نیستند، نیز مشاهده گردد. در این موارد، ممکن است اختلالات دستگاه گوارش مانند یبوست و اسهال عامل این مشکل باشد. علاوه بر درد، تانسموس می تواند باعث علائم زیر شود:

• گرفتگی داخل و نزدیک روده
• احساس نیاز به تخلیه روده حتی بعد از انجام آن 

بیماری التهابی روده (IBD)

IBD نوعی از اختلالات روده ای است که می تواند باعث التهاب، درد و خونریزی در دستگاه گوارش از جمله روده شود.  بیماری IBD، شامل دو نوع شایع بیماری کرون و کولیت اولسراتیو (UC) است و علائم آن بستگی به نوع بیماری دارد. همچنین علائم می تواند با گذشت زمان بهبود یافته و یا تشدید شود. علاوه بر درد، IBD هایی مانند بیماری کرون و کولیت می توانند باعث علائم زیر شوند:

• درد شکم و گرفتگی 
• خون در مدفوع
• یبوست
• اسهال
• تب
• کاهش اشتها
• کاهش وزن ناخواسته

پروکتیت

بیماری پروکتیت باعث التهاب در دیواره راست روده می شود. اگرچه این بیماری در افراد مبتلا به IBD شایع تر است، اما می تواند بر همه افراد تأثیر بگذارد. بیماری های مقاربتی یا STD ها می توانند باعث ایجاد پروکتیت شوند. همچنین تاباندن اشعه برای درمان سرطان نیز می تواند عامل این بیماری باشد. علاوه بر درد رکتوم، پروکتیت می تواند علائم دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• اسهال
• احساس پر بودن یا فشار در راست روده
• احساس مداوم نیاز به دفع، حتی پس از انجام آن
• خونریزی یا ترشحات دیگر

آبسه

راست روده توسط غدد یا حفره هایی احاطه شده است. اگر باکتری ها و مدفوع وارد این حفره ها شوند، می توانند باعث آلودگی شده و در صورت تشدید، این عفونت، ممکن است از طریق بافت های اطراف گسترش یافته و تونلی را ایجاد کند که به آن فیستول گفته می شود. آبسه علاوه بر درد رکتوم می تواند علائمی دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• قرمزی پوست اطراف این ناحیه
• تب
• خون ریزی
• تورم
• ادرار دردناک
• مشکل در تخلیه ادرار

خشک شدن مدفوع

خشک شدن مدفوع مشکل شایعی است که می تواند باعث ایجاد درد شود. یبوست مزمن می تواند باعث تجمع توده ای از مدفوع سخت در روده شده و عامل این مشکل به شمار می رود.  اگرچه خشکی مدفوع در افراد مسن شایع تر است، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. این مشکل علاوه بر درد، می تواند علائم دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• درد شکم
• نفخ شکم یا راست روده
• حالت تهوع
• استفراغ

پرولاپس رکتوم

هنگامی اتفاق می افتد که روده از ناحیه نشیمنگاه بیرون زده باشد. این مشکل نادر، در بزرگسالان متداول تر است و زنان بالای 50 سال شش برابر بیشتر از مردان در معرض این بیماری قرار دارند. با این حال، میانگین سنی زنان مبتلا  به پرولاپس رکتوم 60 و مردان مبتلا به این مشکل 40 سال است. پرولاپس رکتوم علاوه بر درد، می تواند علائم دیگری را نیز ایجاد کند، این علائم عبارتند از :

• خروج توده ای از بافت روده
• بی اختیاری مدفوع
• یبوست
• خون ریزی

سندرم لواتور

سندرم لواتور (سندرم لواتور آنی) شرایطی است که باعث ایجاد درد نشیمنگاهی می شود. این درد ناشی از اسپاسم عضلات کف لگن است. اگرچه زنان بیشتر از مردان این شرایط را تجربه می کنند. اما امکان درگیری مردان با این شرایط نیز وجود دارد. این سندروم علاوه بر درد رکتوم، می تواند باعث ایجاد علائم زیر گردد.

• درد در سمت چپ شکم
• درد در مهبل
• نفخ
• درد مثانه
• درد همراه با ادرار کردن
• بی اختیاری ادرار
• مقاربت دردناک

آیا درد نشیمنگاه ناشی از سرطان است؟

سرطانهای مقعد، کولورکتال و روده بزرگ در ابتدا بدون درد هستند، و معمولاً علائمی را ایجاد نمی کنند. اما اگر تومورها به اندازه ای بزرگ شوند که بافت ها یا اندام های اطراف خود را تحت فشار قرار دهند، ممکن است علائمی مثل درد یا ناراحتی ظاهر شوند. شایع ترین علامت سرطان رکتوم خونریزی روده، خارش و احساس توده ای در ناحیه نشیمنگاهی است. 

اما درد بیشتر ناشی از شرایط دیگری مثل آبسه ها و بواسیر است. اگر در مورد وضعیت سلامت خود نگرانی دارید، بهتر است که با  پزشک مشورت کنید تا علائم شما را ارزیابی کرده و در مورد مراحل درمان به شما کمک کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درد موقتی و گاه به گاه نشیمنگاه نیازی به نگرانی و رسیدگی فوری ندارد. اما اگر این درد به طور مداوم ایجاد می شود، بهتر است با یک پزشک در این مورد مشورت نمایید. به علاوه اگر درد رکتوم در نیمه تحتانی بدن تشدید شده یا گسترش می یابد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. در صورت تجربه هر یک از این علائم لازم است، هرچه سریع تر با یک پزشک مشورت نمایید.

• تب
• لرز
• ترشحات
• خونریزی مداوم